احتمالاً تاکنون چندین بار اسم پاتولوژی را شنیدهاید؟! یا تابهحال به معنی پاتولوژی فکر کردهاید؟! در مورد اهمیت آن چطور؟ به طور کلی، پاتولوژی یا آسیبشناسی شاخهای از علم پزشکی است که بیماریها را مطالعه و بررسی میکند. در این علم، به علت پیدایش بیماری و عوارضی که به دنبال دارد میپردازند. در واقع هنگامی که بدن با امراض و بیماریها روبهرو میشود، در همین راستا در بخشهای مختلف بدن و در بافتها تغییراتی رخ میدهد که اساساً پاتولوژی به مطالعهی همین تغییرات گفته میشود.
با ما همراه باشید تا شما را کمی با این واژه آشنا کنیم:
معنی پاتولوژی چیست؟
پاتولوژی یا آسیبشناسی به معنی مطالعهی درد و رنج است. اما در علم پزشکی منظور از این واژه، مطالعهی بیماری میباشد. طبق نظر ویرشو آغاز بیماری، در سطح سلول است. که اتفاقاً نظریهی درستی بوده است. اما با گذشت زمان و پیشرفت علم این نتیجه بهدست آمد که دلیل اختلالات سلولی تغییرات ملکولی است ( ژنها، پروتئینها و ...).
در واقع اینها در رفتار و بقای سلولها اثرگذار هستند. بر اساس آسیب شناسی یا همان علم پاتولوژی علت ایجاد انواع بیماریها، اختلالات مولکولی و سلولی است. پاتولوژی، علمی است که به واسطهی آن میتوان دلیل بیماری و اختلالاتی که موجب بیماری میشود را فهمید.
هدف پاتولوژی چیست؟
هدف علم آسیبشناسی و یا پاتولوژی، مطالعه و فهم اختلالات بدن و بیماری است. این علم اختلالات موجود در سطح سلول و یا مشکلات و امراضی که سیستم بدن را دچار میکند، میپردازد.
چرا آزمایش پاتولوژی تجویز میشود؟
به کلیهی آزمایشاتی که به بررسی و مطالعهی اختلال موجود در عملکرد بدن میپردازد، آزمایش پاتولوژی گفته میشود. تمام آزمایشها تحت نظر یک پزشک پاتولوژیست در آزمایشگاه صورت میگیرد. این آزمایشات شامل آزمایش خون و یا نمونهبرداری از بافتهای سرطانی و همچنین بررسی نمونهها توسط پاتولوژیست زیر میکروسکوپ است. در آزمایشگاه پاتولوژی بسیاری از بیماریها و سرطانها به وسیلهی سلولهای نمونه از بافت بدن، توسط میکروسکوپ تشخیص داده میشود. به همین دلیل است که آزمایش پاتولوژی بسیاری از بیماریها را به طور قطعی تشخیص میدهد.
دلایل تجویز آزمایش پاتولوژی چیست؟
● درمان بیماری
● نظارت بر پیشرفت بیماری
● پیشگیری یا جلوگیری از بیماری
● تعیین و تشخیص خطر ابتلا به بیماری
چند نمونه از آزمایشهای متداولی که در هر آزمایشگاه پاتولوژی صورت میگیرد شامل:
1. آزمونهای کارکردی کبد
2. بررسی آهن خون
3. اندازهگیری کمی هورمون تحریککننده تیروئید (TSH)
4. آزمایش ادرار
5. تستهای انعقادی
پاتولوژی یک بیماری را از 4 جنبه مهم مطالعه و بررسی میکند:
1. اتیولوژی (علتشناسی)
2. پاتوژنز (مکانیسم ایجاد)
3. مرفولوژی (ریختشناسی)
4. اهمیت بالینی
رشتههای پاتولوژی چیست؟
پاتولوژی علمی است که خود به چند رشته تقسیم میشود. در این قسمت رشتههای پاتولوژی به شرح زیر است.
پاتولوژی تشریحی
این شاخه از پاتولوژی شامل بررسی تغییرات ساختمانی است که عبارتند از ماکروسکوپی، میکروسکوپی و همچنین ضایعات وارد شده به سلولها.
پاتولوژی تشریحی به زیرشاخههای زیر تقسیم میشود:
1. اتوپسی (نمونهبرداری از بافت مرده)
2. بیوپسی (نمونهبرداری از بافت زنده)
3. سیتو پاتولوژی (سلولشناسی)
پاتولوژی بالینی
در این قسمت از پاتولوژی، علائم و نشانههای بیماری را در خلط، مایع نخاعی، خون، ادرار، ترشحات واژن در بخشهای مختلفی چون بیوشیمی، میکروبشناسی، سرمشناسی، و ... مورد بررسی قرار میدهند. در پاتولوژی بالینی روش کار به این صورت است که هر نوع بافتی که برای مطالعه از بدن برداشته شود پس از پاس دادن، آن را در دستگاه پروسسور قرار میدهند و سپس بافت یاد شده را Inbet میکنند. بعد از این مراحل نمونه را با رنگ آمیزیهای متعدد مورد بررسی قرار داده و در نهایت به نتیجهی مورد نظر و علل بیماری دست مییابند.
این بافتها که جهت بررسی به بخش پاتولوژی ارجاع داده میشوند را از نظر خوشخیم بودن و یا بدخیم بودن مورد آزمایش قرار میدهند. و طبق نتیجهی آزمایش و نظر پزشک پاتولوژیست برای مشخص شدن نوع درمان ایمنوهیستوشیمی و یا IHC برای نمونه بافت در نظر گرفته میشود تا به مراحل درمان و نوع درمان بیماری دست یابند.
روش تکنیکی آسیبشناسی، 7 مرحله از نمونهبرداری در آزمایشگاه تا بررسی و مطالعهی آن را شامل میشود:
1. فیکساسیون
2. دکلسیفیکاسیون
3. نمونهبرداری یا پاس دادن
4. آبگیری یا آغشتگی
5. قالبگیری
6. برش با میکروتوم
7. رنگآمیزی
8. مونتاژ لام و لامل
هر یک از این مراحل نیازمند دقت بالا و سرعت عمل کافیست. به طوری که غفلت در هر کدام از این مراحل، تشخیص دقیق بیماری را با مشکل روبهرو میکند و در نتیجه در صورت عدم تشخیص دقیق بیماری و اشکال در تمام مراحل درمان بیمار، عوارض جبرانناپذیری به همراه خواهد داشت.
این مراحل به شرح زیر است
فیکساسیون
این مرحله نیز شامل حفظ ساختمان فیزیکی بافت و جهت جلوگیری از اتولیز آن صورت میگیرد.
دکلسیفیکاسیون
این مرحله به معنای آزاد کردن مواد معدنی از جمله کلسیم از بافتهای استخوانی است. که مراحل زیر را شامل میشود:
1. تهیه نسوج
2. فیکساسیون
3. دکلسیفیکاسیون
4. خنثی کردن
5. شستشو با آب
حال خصوصیات محلول دکلسیفیکاسیون چیست؟
1. کلسیم را کاملاً از بافت آزاد کند.
2. آسیبی به بافت اصلی وارد نکند.
3. اختلالی در رنگآمیزی ایجاد نکند.
نمونهبرداری یا پاس دادن
در این مرحله از پاتولوژی باید نمونهی مورد بررسی از جهت اندازه کاملاً مناسب و مورد تایید باشد.
آبگیری و آغشتگی
آبگیری و آغشتگی به وسیلهی دستگاهی به نام تیشو پروسسور انجام میشود. این مرحله، 12 ظرف حاوی محلولهای متفاوتی را شامل میشود. که محلولهای مورد نظر بایستی 3 کار مهم را نیز انجام دهند:
1. آبگیری
2. شفاف کردن
3. آغشتگی با پارافین
قالبگیری
برای اینکار ابتدا پارافین (ماده آغشتگی) را با دمای 60 درجهی سانتیگراد ذوب کرده و مقدار کمی موم را به نسبت 1 به 10 به آن اضافه میکنند. در واقع موم برای قالبگیری محکم مورد استفاده قرار میگیرد.
برش با میکروتوم
این مرحله برای برش، خود نیز به چند دستگاه شامل میکروتوم، تیشوفلوت، چراغ مطالعه و قلم الماس نیاز دارد.
رنگآمیزی بافتها
این مرحله دارای دو نوع رنگآمیزی روتین و رنگآمیزی اختصاصی است.
در رنگآمیزی روتین، روشی است که در آزمایشگاههای پاتولوژی به صورت روتین و معمول مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع روش هماتوکسیلین-ائوزین است. در این روش سیتوپلاسم رنگ صورتی و هستهی سلول رنگ بنفش به خود میگیرد.
اما در رنگآمیزی اختصاصی هر جز از سلولها رنگ خاصی بخود میگیرد. که شامل:
1. رنگآمیزی برشهای انجمادی
2. رنگآمیزی بافت همبندی
3. رنگآمیزی نمونههای دستگاه عصبی
4. رنگآمیزی برای بعضی از مواد سیتوپلاسمیک
5. رنگآمیزی برای آنزیمها
6. رنگآمیزی برای میکروارگانیسمها
7. رنگآمیزی سیتولوژیک
مونتاژ لام و لامل
در این مرحله ابتدا پشت لام را خشک میکنند. سپس لاملی را که از قبل یک یا دو قطره چسب مخصوص روی آن ریخته شده است، به وسیلهی پنس روی لام قرار داده و اطراف لام را تمیز میکنند. بعد از این مراحل مدتی جهت خشک شدن آن در دمای آزمایشگاه صرف میشود. در مرحلهی آخر شمارهی نمونه بر روی برچسب نوشته میشود و روی لامها میچسبانند و سپس همراه با برگهی درخواست به پاتولوژیست برای تشخیص و نتیجهی نهایی تحویل داده میشود.
جمعبندی
در این مطلب سعیمان بر این بود تا شما را با اندکی از انواع فعالیتهایی که جهت آزمایشهای پاتولوژی صورت میگیرد آشنا کنیم. چرا که این علم شاخهای از علم پزشکیست که دقت و ظرافت کاری زیادی میطلبد. در همین راستا، آزمایشگاه ژینو ژن پژوهان از جمله آزمایشگاههای تحقیقاتی است که علاوه بر دارا بودن بخشهای مولکولی و دستگاه ریلتایم، دارای بخش ژنتیک، سلولی، میکروبیولوژی و همچنین دارای بخش پاتولوژی و بافتشناسی نیز هست. که خدمات علمی، پژوهشی و آزمایشگاهی خود را به صورت تخصصی و با تیم حرفهای در اختیار شما عزیزان قرار میدهد. بنابراین آزمایشگاه ژینو ژن پژوهان میتواند شما دانشجویان و محققان گرامی را در انجام هرگونه پروژه و پایاننامه در رابطه با پاتولوژی و بافتشناسی در مراحل تحقیقاتی نیز یاری کند.